CMS Ekip Yönetim Sistemi

Çalıştığım hava yolu şirketinde görev yaptığım ekip planlama biriminde kullandığımız CMS Yani Crew Management System adı verilen sistemi Jaws ekran okuyucu ile nasıl kullandığımdan bahsedeceğim.

Öncelikle bir hava yolu şirketinde ekip planlama birimi ne iş yapar kısaca bundan bahsedelim.

Ekip Planlama, hava yolu şirketinin uygulayacağı uçuşları görev haline getirir ve sonrasında oluşturulan görevler ile ekipleri eşleştirir.  .
Görev oluştururken ve oluşturulan görevlere ekip ataması yaparken uyulması gereken yüzlerce kural bulunmaktadır.  Bununda ötesinde operasyon el ihtiyaçlar sebebiyle, ekip planlama sistemi, şirketteki biletleme, istasyonlar, ikram vb. farklı birçok sistem ile bütünleşmiş çalışmak durumunda. Örneğin bizim kullandığımız sistem şirketteki diğer 30 sistem ile iletişim halinde Çalışıyor. Şirketimizde kullandığımız ekip planlama sistemi, dünyada ileri gelen hava yolu şirketlerinin tercih ettiği İsveç menşeli Carmen isimli ekip planlama sistemidir.

 Biz, Carmen sisteminin CCR, CCP ve CMS modüllerini kullanıyoruz.

Ben size Ekip Planlama da çalışan her kesin kullandığı CMS modülünden bahsedeceğim. CmS modülü kendi içinde 4 modülden oluşuyor ve bu modüller içinde yer alan trackink modülü ekip planlamada çalışan her kesin kullandığı canlı bir ortam. Tüm ekip programları, açık seferler vb.  Operasyon planlaması için gereken her türlü canlı işlem bu ekrandan yapılıyor.
Tracking ekranını ilk gören bir kişi bu programı bir harita ya da mimarlık programına benzetiyor.
Kural çok, yapılacak işlem sayısı fazla olunca kullanıcıların dikkatlerini uyanık tutmak için sistemde çok sayıda grafik, renkler ve çizimler kullanılmış.
 programda yazı yok denecek kadar az.
Hal böyle olunca sistemi Jaws ile rahat kullanabilmek için Jaws Script desteği almak durumunda kaldık.

Programın tamamının Jaws imleciyle kullanılması gerekiyor. Aslında programın bazı klavye kısa yol tuşları varsa da PC imlecinde iken bu klavye komutlarını kullanabiliyoruz, ama bu imleçteyken de Jaws ekrandaki hiçbir bilgiyi seslendiremiyor.
Bu program sayesinde, JAWS’ın birçok farklı komutunu öğrendim.  Örneğin JAWS’ın görünmez imleç ve dokunmatik imleç modlarının ne işe yaradığını bu programla anladım.

Tracking sistemini açmak için öncelikle Exceed onDemand’ isimli bir programı, daha sonra da Launcher programını açmak gerekiyor.
Script çalışmalarını Exceed onDemand’ tabanında çalışan Tracking için gerçekleştirmiştik. Şimdilerde güvenlik sebebiyle Exceed onDemand’ yerine Turbo X ara yüzü kullanılmaya başlandı. Ne yazık ki sscriptlerimiz Turbo X tabanında çalışan Tracking’i çalıştırmıyor. Mevcut durumda şu anda sadece ben ve birkaç görme engelli arkadaşım Exceed onDemand’ kullanımını sağlıyoruz.

Trackink ekranında 4 pencere bulunmakta. Bunlar,
1- command ekranı, bir sicil ya da bir uçuş bilgisini bu ekrana yazarak çağırabiliyoruz. Bereket versin ki bu ekrana klavyeden- (tire) tuşuna basılarak gelinebiliyor.
2- Rouster ekranı, Bir ekip programının görüldüğü ekran.
3- Rotation ekranı, uçak bilgilerinin görüldüğü ekran.
4- Trip ekranı, açık seferlerin görüldüğü ekran.
Biz Script çalışmalarımızı, Rouster ekranındaki ekip programlarını rahat okuyabilmek ve bu program üzerinde işlemler yapabilmek için geliştirdik.

Sistem çok geniş ve yapılacak iş çeşitliliği çok fazla olduğundan ve JAWS’ın bazı alanlarda yetersiz kalması sebebiyle sistemi dolu dolu kullanma olanağı bulamıyoruz.
Yaptığımız çalışma, şu andaki sorumluluk alanımızın ihtiyaçlarını karşılayacak durumda.   Mevcut durum yeni bir alanda çalışmayı kısıtlıyor.  Neyse ki şimdilik çalışma alanını değiştirecek bir sebep oluşmadı.

İlk Script çalışmamızı 10 yıl önce Windows 7 ve Jaws 15 sürümüyle yapmıştık.
Ancak, şirket kuralları gereği bilgisayarlarımız Windows 10’a yükseltildi ve Jaws 18 versiyonuna geçtik. Ne yazık ki scriptler Win 10 içinde uyum sağlamadı. Bu defa Script güncellemesine ihtiyaç duyuldu.
 Nihayetinde yapılan güncelleme ile eskisi gibi çalışabilir hale geldik. Erişilebilirlik gözetilmeden geliştirilen yazılımlarda bu tür sorunların her daim ortaya çıkması mümkün.

Genel olarak program erişilebilirliğini şöyle bir özetleyecek olursak,  ekran okuyucu kullanmayanlar açısından, programın klavye kısa yol tuşlarının olması, bir çok menüde sol fare ve sağ fare ile işlem yapılabiliyor olması program kullanımını kolaylaştırıyor.
Aldığımız Script desteği ile program bilgilerini anlamlı bir bütün olarak okumamız  ise yaptığımız işin ihtiyaçlarını karşılamamızı sağlıyor.
Tüm bunların yanı sıra bir sistem güncellemesi ile ekrandaki küçük bir değişiklik alışkın olduğunuz klavye komutunu değiştirmenize sebep olabiliyor. Örneğin önceden tap tuşu ile 2 defa bastığınızda ulaştığınız hedefe yapılan bir değişiklik sonrasında 2 tap ile değil de 5 tap ile gelmenizi gerekli kılabiliyor. Erişilebilir olmayan programlarda bu tür değişime hazırlıklı olmak ve yeni şeyleri denemekten kaçınmamak gerekiyor.
Ve tabi ki sorumluları erişilebilirlik konusunda bilgilendirmek ve işimizi kolaylaştırıcı taleplerde bulunmaktan da kaçınmamak gerektiğini vurgulamamızda fayda var.

Unutmayalım ki ekran okuyucu ile kullanamadığımız programları biz yetersiz olduğumuz için değil, programların erişilebilir olarak tasarlanmamış olması sebebiyle kullanamıyoruz. .
Her kese üretime eşit katılabildiği erişilebilir iş hayatları diliyorum.