iOS 26 Güncellemesindeki Yeni Erişilebilirlik Özellikleri

Apple’ın en yeni iOS 26 sürümü, her kategoriden kullanıcı için kapsamlı erişilebilirlik yenilikleri sunuyor. Özellikle görme engelli kullanıcılar ve VoiceOver ekran okuyucu için birçok iyileştirme yapıldı. Aşağıda, iPhone SE (2020) modelinden en yeni iPhone 17’ye kadar geniş bir cihaz yelpazesinde kullanılabilen başlıca yeni erişilebilirlik özellikleri listelenmiştir:

VoiceOver ve Görme Engelli Kullanıcılar için Yenilikler

• VoiceOver için yeni dokunsal uyarı sesi: VoiceOver, bir uygulama içinde yeni bir “konteyner” alana girildiğinde kullanıcıya bunu belirten hafif bir ses tonu çalarak gezinmeyi kolaylaştırıyor . Bu sayede ekran okuyucu kullanıcıları, ek açıklamaya gerek kalmadan bölümler arası geçiş yaptıklarını anlayabiliyorlar.

• “Magic Tap” (İki Parmakla Çift Dokunuş) özelleştirmesi: VoiceOver’ın iki parmakla çift dokunarak kullanılan Sihirli Dokunuş hareketi, çağrı sonlandırırken istemeden arka planda müzik veya video oynatmayı tetikleyebiliyordu. iOS 26 ile artık Ayarlar > Erişilebilirlik > VoiceOver > Komutlar > Magic Tap altından bu jestin medya oynatma işlevini devre dışı bırakma seçeneği sunuldu . Böylece bir telefon görüşmesini sonlandırırken son çalan medyanın kazara devam etmesi engellenebilir.

• Sesli çıktıları panoya kopyalama (Rotor iyileştirmesi): VoiceOver rotor menüsüne “Kopyalanan Konuşma” adlı yeni bir seçenek eklendi. Üç parmakla dört kez dokunarak VoiceOver’ın son okuduğu ifadeyi hafızaya alabilir ve artık rotor üzerinden son birkaç konuşma çıktısının geçmişine hızlıca erişip yapıştırabilirsiniz . Bu, VoiceOver’ın yalnızca en son cümleyi kopyaladığı önceki davranışına kıyasla birden fazla metni kullanmanıza imkân tanır.

• VoiceOver ayarlarını sıfırlama: Artık VoiceOver’ı cihazın tüm ayarlarını sıfırlamadan, tek başına fabrika varsayılanlarına döndürmek mümkün. Ayarlar > Erişilebilirlik > VoiceOver > VoiceOver Ayarlarını Sıfırla seçeneği, ekran okuyucu ile ilgili tüm özelleştirmeleri tek dokunuşla varsayılana getiriyor . Bu işlem, örneğin bir VoiceOver ayarı yüzünden sorun yaşıyorsanız, tüm cihazı sıfırlamadan sorunu çözmeyi kolaylaştırıyor.

• Siri dinleme sesi: VoiceOver kullanıcıları için Siri’nin ne zaman aktif olarak dinlediğini anlamak zor olabiliyordu. Yeni “Her Zaman Siri Seslerini Kullan” ayarı sayesinde, VoiceOver’ın standart klik sesleri yerine Siri’nin karakteristik sesli uyarıları kullanılabiliyor . Böylece “Hey Siri” komutundan sonra Siri’nin sizi dinlemeye başladığını, ekrana bakmadan işitsel olarak daha net fark edebilirsiniz.

• Özel etiketleri yönetme: VoiceOver’ın özel etiket özelliği (kullanıcının erişilebilirlik açıklaması eklediği öğeler) artık tek bir listede görülebiliyor. Ayarlar > Erişilebilirlik > VoiceOver > Dile Özelliği (Verbosity) > Custom Labels (Özel Etiketler) menüsünde, kullanıcıların daha önce eklediği tüm özel etiketleri listeleyip düzenleyebileceği bir arayüz sunuldu . Bu sayede farklı uygulamalarda eklediğiniz öğe etiketlerini tek tek aramak yerine topluca yönetebilirsiniz.

• Rotor menüsü iyileştirmeleri: VoiceOver rotor ayarlarına bir arama kutusu eklendi. Artık Ayarlar > Erişilebilirlik > VoiceOver > Rotor menüsünün en altındaki arama alanına bir anahtar kelime girerek 50’den fazla rotor seçeneği arasından istediğinizi hızlıca bulup rotorunuza ekleyebilir veya çıkarabilirsiniz . Ek olarak, VoiceOver’ın liste içi konum bildirimleri de özelleştirilebilir hale geldi (hiçbir şey yapmama, sesle okuma veya braille ekranında gösterme seçenekleri) .

• İmleç metni okuma seçeneği: VoiceOver kullanıcıları, yazı düzenlerken imlecin sağındaki metni okutup okutmayacağını seçebiliyor. Ayarlar > Erişilebilirlik > VoiceOver > Yazma > İmleç Çıktısı altında sunulan bu seçenek etkinleştirildiğinde, VoiceOver imlecin geçtiği yerdeki karakterin yanı sıra imlecin sağındaki metni de okuyabiliyor . Bu özellikle NVDA/JAWS gibi diğer ekran okuyuculardan gelen kullanıcıların alışkın olduğu imleç davranışı iOS’ta da sağlanmış oluyor.

Braille Erişimi ve Not Alma Özellikleri

• Braille Erişimi: iOS 26, Braille Access (Braille Erişimi) adlı kapsamlı bir braille deneyimi sunuyor. Bu özellik, iPhone, iPad, Mac ve Apple Vision Pro’yu entegre bir Braille not cihazına dönüştürüyor. Braille ekranı veya Braille Ekran Girişi kullananlar, cihazlarında VoiceOver etkin olmak koşuluyla artık braille üzerinden uygulama başlatabiliyor, hızlı notlar alabiliyor ve Nemeth Braille kodu ile matematiksel hesaplamalar yapabiliyor . BRF (Braille Ready Format) kitapları/dosyaları doğrudan iPhone üzerinde açıp okuyabilmek de bu yeniliğin bir parçası . Dahası, gerçek zamanlı Canlı Altyazılar artık braille ekranda görüntülenebiliyor – örneğin bir konuşma esnasında iPhone’un mikrofonundan alınan konuşmalar anlık olarak braille satırına dökülebiliyor . Bu gelişmeler, özellikle işitme ve görme engeli bir arada olan (sağır ve kör) kullanıcılar için iPhone’u tam teşekküllü bir iletişim cihazına dönüştürüyor.

• Braille ekranıyla “braille-first” arayüz: Braille Erişimi kapsamında, VoiceOver jestlerine gerek kalmadan sadece braille girişi ve braille ekranıyla iPhone’u kontrol etmeyi sağlayan özel bir braille-öncelikli arayüz bulunuyor . Braille ekranına cihazdaki uygulamanın adını yazarak uygulama açabilme özelliği, ekran bulmakta zorlanmadan uygulama başlatmak için alternatif bir yol sunuyor . Aynı şekilde, Canlı Altyazılar’ın braille’de görünmesi veya doğru Nemeth kodu desteğiyle matematik & fen içeriklerinin braille’de eksiksiz gösterilmesi gibi iyileştirmeler, braille okuryazarı görme engellilerin cihazlarını daha verimli kullanmasını sağlıyor . Ayrıca, braille not alma ve çok satırlı braille ekran desteği ile dışarıda ek bir not cihazına ihtiyaç duymadan iPhone üzerinde üretkenlik artıyor  .

Görsel Arayüz ve Okuma Deneyimi

• Erişilebilirlik Besin Etiketleri (App Store): App Store uygulama sayfalarına yeni erişilebilirlik etiketleri bölümü eklendi.  Bu etiketler, ilgili uygulamanın VoiceOver, Sesle Denetim, Daha Büyük Metin, Yeterli Kontrast, Hareketi Azaltma veya altyazı desteği gibi hangi erişilebilirlik özelliklerini desteklediğini önceden açıkça listeliyor . Böylece kullanıcılar, bir uygulamayı indirmeden önce kendileri için uygun olup olmadığını hızlıca değerlendirebilecek . (Not: Şu an için geliştiriciler bu bilgileri isteğe bağlı sunuyor; ileride zorunlu hale gelmesi bekleniyor .)

• Erişilebilirlik Okuyucusu: iOS 26, sistemi genelinde kullanılabilen yeni bir “Erişilebilirlik Okuyucusu” moduna sahip. Bu özellik, disleksi, düşük görme gibi çeşitli ihtiyaçlara yönelik olarak herhangi bir uygulamada metinleri daha okunaklı kılmak için tasarlandı . Okuyucu modunda yazı tipi, metin boyutu, renk, aralık (satır ve harf aralığı) gibi görünüm ayarlarını detaylı biçimde özelleştirebilir; arka planı ve yazıyı tercihlerinize göre ayarlayabilirsiniz . Konuşulan İçerik desteği sayesinde seçtiğiniz metin size sesli olarak okunabilir . Erişilebilirlik Okuyucusu, Büyüteç uygulamasına da entegre edilmiştir; böylece fiziksel dünyadaki bir metni (örneğin bir menü ya da kitap sayfası) kamerayla tarayıp hemen Okuyucu modunda netleştirilmiş biçimde görüntüleyebilir ve okutabilirsiniz .

• Ekran görünürlüğü ve arayüz kontrastı: Yeni tasarım öğeleriyle gelen iOS 26’da, arayüzdeki saydam “sıvı cam” efektlerini sevmeyen veya okumakta zorlananlar için Saydamlığı Azalt seçeneği genişletildi. Bu ayar etkinleştirildiğinde, arayüzdeki yarı saydam arka planlar opak hale getirilerek metinlerin ve öğelerin kontrastı artırılıyor . Özellikle düşük görüşe sahip kullanıcılar için bu daha okunaklı ve dikkat dağıtmayan bir görünüm sağlıyor.

İşitme ve Konuşma Erişilebilirliği Yenilikleri

• “Canlı Dinleme” ve anlık altyazılar (Apple Watch entegrasyonu): iOS 26 ile Canlı Dinleme özelliği Apple Watch’a yeni yeteneklerle geliyor. iPhone’unuzun mikrofonunu uzak bir ses kaynağına yönlendiren Canlı Dinleme açıkken, işitme engelli kullanıcılar için gerçek zamanlı konuşma altyazıları eşzamanlı olarak Apple Watch ekranında gösterilebilecek . Örneğin, kalabalık bir ortamda bir konuşmayı kaçırırsanız, saatinizden o anki oturumu birkaç saniye geri sarıp söylenenleri altyazıyla tekrar okuyabilirsiniz . Apple Watch, iPhone’daki Canlı Dinleme oturumlarını uzaktan başlatma/durdurma ve geriye alma imkânı tanıyarak, toplantı ortasında telefona uzanma gerekliliğini ortadan kaldırıyor . (Ayrıca AirPods Pro 2’nin klinik düzeyde işitme cihazı modu gibi mevcut işitme sağlığı özellikleriyle birlikte de çalışabiliyor.)

• Arka Plan Sesleri (Background Sounds) genişletildi: Dikkat dağınıklığını azaltmak veya tinnitus gibi durumlarda rahatlama sağlamak için kullanılan Arka Plan Sesleri özelliği, iOS 26’da daha zengin ve kişiselleştirilebilir hale geldi. Yeni eklenen ortam sesleri arasında uçak kabini uğultusu, yağmur, gece kır atmosferi ve şömine çıtırtısı gibi seçenekler bulunuyor . Ayrıca bu sesler için ekolayzır ayarları yapma, belirli bir süre sonra otomatik durdurma zamanlayıcısı kurma ve Kestirmeler uygulamasıyla otomasyonlarını oluşturma desteği de geldi . Kullanıcılar, bu sayede arka plan seslerini kendi ihtiyaçlarına göre daha ince ayarlar ile kullanabilecekler.

• Kişisel Ses (Personal Voice) – hızlandırılmış ses oluşturma: Konuşma yeteneğini kaybetme riski olan veya alternatif iletişim kullanan kişiler için iOS 17’de sunulan Kişisel Ses özelliği, iOS 26 ile çok daha hızlı ve doğal hale getirildi. Önceden kullanıcının ~150 cümle okuması gerekirken, yeni yöntemle sadece 10 kısa cümle kaydederek kendi yapay sesinizi oluşturabilirsiniz  . Gelişmiş yerleşik makine öğrenimi sayesinde bu eğitim süreci bir dakikadan kısa sürüyor ve sonuçta ortaya çıkan sentetik ses, önceki sürüme kıyasla daha akıcı ve insan doğasına yakın oluyor . (Kişisel Ses özelliği iOS 26 ile Meksika İspanyolcası dilini de desteklemeye başladı .)

• Ses Tanıma ile isim algılama: iPhone’un Ses Tanıma özelliği (çevredeki belirli sesleri algılayıp kullanıcıya bildirimle haber verme), artık İsim Tanıma yeteneği kazandı. İşitme engelli veya duyma güçlüğü yaşayan kullanıcılar, Ayarlar > Erişilebilirlik > Ses Tanıma menüsünden kendi isimlerini (veya istedikleri kelimeleri) ekleyerek, çevrede birisi onları adıyla çağırdığında telefonlarının uyarı vermesini sağlayabilirler . iPhone, kullanıcının adını duyduğunda bunu algılayıp bildirerek önemli bir sosyal etkileşim sinyalini kaçırmamalarını hedefliyor.

• Müzik için dokunsal bildirimler: iOS 26, işitme engelli kullanıcıların müziği “hissederek” deneyimlemesini sağlayan Müzik Haptikleri özelliğine yeni seçenekler ekledi. Artık iPhone’un Taptic Engine motoru, isterseniz tüm şarkıya, isterseniz sadece vokal (şarkı sözü) kısmına yönelik titreşimler üretebilir . Ayrıca titreşimlerin genel yoğunluğu ayarlanarak, her kullanıcı için en rahat hissiyatı verecek düzeye getirilebilir . Bu geliştirmeler, Apple Music’teki milyonlarca şarkıyı işitsel olarak duyamayanlar için dahi ritim ve melodi hissini daha kişiselleştirilmiş bir şekilde sunuyor.

• Sesle Denetim (Voice Control) iyileştirmeleri: iOS 26, ellerini kullanmadan cihazlarını ses komutlarıyla kontrol eden kullanıcılar için Sesle Denetim’e yeni yetenekler kattı. Özellikle dikkat çekici bir yenilik, hareket kısıtlılığı olan yazılımcılar için Xcode’da sesle kodlama modunun eklenmesi – böylece geliştiriciler yalnızca ses komutlarıyla yazılım kodu yazma deneyimi elde edebilecekler . Buna ek olarak Sesle Denetim’in dil desteği genişletilerek Türkçe dahil birçok yeni dili tanıyabilir hale geldi . (Ayrıca kullanıcıların kendi tanımladıkları özel komutlar/sözcükler, iCloud üzerinden cihazlar arasında senkronize edilebiliyor, böylece her cihazda yeniden tanımlamaya gerek kalmıyor.)

Fiziksel ve Motor Erişilebilirlik

• Göz Takibi ile eller serbest kontrol: iOS 26, ön kamera aracılığıyla cihazı göz hareketleriyle kontrol etme özelliği olan Göz Takibini (Eye Tracking) daha kullanışlı hale getirdi. Artık kullanıcılar bakışlarını belirli bir süre sabit tutarak (dwell) veya harici bir anahtar cihazıyla seçim yapabiliyorlar . Göz Takibi etkinleştirildiğinde, ekrandaki öğeler arasında sadece gözlerinizle gezinebilir ve bakışla tıklama yöntemiyle dokunma, kaydırma gibi komutları gerçekleştirebilirsiniz  . iOS 26 ayrıca göz takibi ve Anahtar Denetimi ile metin girişi süreçlerini hızlandırdı: yazı yazarken ekranda otomatik ilerleyen bir imleç ve QuickPath desteği sayesinde sanal klavyede harfleri tek tek seçmek yerine gözle çizerek kelime oluşturmak mümkün oldu .

• Baş Hareketleriyle iPhone kontrolü: Yeni Baş Takibi özelliği, iPhone ve iPad’i kafa hareketleri ile kumanda etmeye olanak tanıyor. Eye Tracking’e benzer şekilde, cihazın ön kamerası aracılığıyla küçük baş hareketlerinizi algılayarak imleci hareket ettirebilir veya belirlenen mimiklerle eylemleri tetikleyebilirsiniz . Örneğin, başınızı hafifçe sola eğmek bir sonraki öğeye geçmeyi temsil edecek şekilde ayarlanabilir. Bu özellikle dokunmatik ekranı kullanmakta zorlanan motor engelli bireyler, harici bir cihaz gerektirmeden temel kontrolü sağlayabilecekler .

• Beyin-Bilgisayar Arayüzü (BCI) desteği: Apple, ileriye dönük olarak beyin sinyalleriyle cihaz kontrolü konusunu da gündemine aldı. iOS 26 ve iPadOS 26, Anahtar Denetimi için deneysel bir BCI protokolünü desteklemeye başladı . Bu, ağır felç geçirmiş veya hareket yetisini neredeyse tamamen yitirmiş kullanıcıların, beyinlerine yerleştirilen (veya giyilebilir) arayüzler aracılığıyla iPhone/iPad’lerini sınırlı da olsa kontrol edebilmelerine imkan tanımayı hedefliyor. Henüz araştırma aşamasındaki bu teknoloji, Apple’ın erişilebilirlik vizyonunda geleceğe dönük en heyecan verici adımlardan biri olarak görülüyor.

• Kolay Kullanım modu ve diğer yenilikler: Bilişsel engelli kullanıcılar için iOS 17’de tanıtılan basitleştirilmiş arayüz modu Assistive Access (Kolay Kullanım), iOS 26 ile daha da geliştirildi. Bu modda çalışan uygulamalara yönelik arayüzlerin özelleştirilmesini kolaylaştırmak için geliştiricilere yeni API araçları sunuldu . Örneğin, sınırlı özellikli özel bir Apple TV uygulaması, büyük simgelerle yalın bir medya oynatıcı arayüzü sağlayarak Kolay Kullanım modunda televizyon deneyimini basitleştiriyor . Ayrıca CarPlay arayüzüne eklenen Daha Büyük Yazı Tipi seçeneği ve Araç İçi Titreşim Uyarıları, görme veya denge problemi yaşayan sürücüler için aracı daha konforlu hale getiren diğer dikkat çekici iyileştirmeler arasında .

Siri ve Yapay Zeka Destekli İyileştirmeler

• Kişisel bağlam algılama: iOS 26 ile Siri, sorularınıza daha akıllı yanıtlar verebilmek için artık cihazınızdaki kişisel içerikleri ve ekran bilgisini kullanabiliyor. Örneğin, “Trenim ne zaman varacak?” diye sorduğunuzda Siri, Mail uygulamanızdaki tren bileti e-postasını bulup oradaki varış saatini söyleyebiliyor; ya da “John Smith’in e-posta adresini kişi kartına ekle” dediğinizde, ekranda açık olan bilgiye dayanarak ilgili kişiye yeni e-posta adresini ekleyebiliyor . Siri’nin bu bağlamsal anlama yeteneği, e-postalar, mesajlar, takvim randevuları ve ekrandaki içeriklerden yararlanarak yanıt vermesini sağlıyor.

• Çok adımlı komutlar: Siri şimdi birden fazla işlemi arka arkaya tek komutla gerçekleştirebiliyor. Örneğin “Eşimin doğum günü partisindeki fotoğrafları alıp ‘Yaz 2025’ albümüme ekle” dediğinizde, Siri farklı uygulamaları açıp manuel işlem yapmanıza gerek kalmadan bu isteği baştan sona yerine getirebiliyor . Bu tür zincirlenmiş komutlar, özellikle ekranda gezinmekte zorlanan veya sesle etkileşimi tercih eden görme engelli kullanıcılar için iPhone kullanımını daha da kolaylaştıracak bir adım olarak görülüyor .

• Geniş cihaz desteği: Sevindirici olarak, Siri’deki bu yeni yapay zeka destekli iyileştirmelerin birçoğu sadece en yeni cihazlarla sınırlı değil. Apple, temel Siri bağlam anlama ve çoklu adım işlemler gibi özelliklerin iPhone 16 serisiyle birlikte iPhone SE (2. nesil, 2020), iPhone 11, 12, 13 gibi eski modellere kadar geriye dönük uyumlu olacağını doğruladı . Yani iOS 26’ya güncelleme alabilen hemen her iPhone, Siri’nin bu gelişmiş yeteneklerinden faydalanabilecek. Bu durum, genelde yeni işlevlerin sadece en son cihazlarda çalıştığı düşünülürse, erişilebilirlik açısından büyük bir kazanım olarak değerlendiriliyor .

Kaynaklar: Apple Resmi Duyuruları ve Destek Dokümanları  ; AppleVis topluluğu tarafından sağlanan iOS 26 erişilebilirlik incelemeleri  ; iOS 26 geliştirici beta deneyimleri ve erişilebilirlik blog paylaşımları  .