Öğelerin İşaretli Olup Olmadığını JAWS Ile Ses Çalarak Öğrenme

XX kural ve koşullarını okudum ve KVK kapsamında iletişim bilgilerimin kullanılmasını veya paylaşılmasını kabul ediyorum Onay kutusu işaretli. Alışveriş yaparken, bilet alırken vs. sıkça karşılaştığınız bir tarz durum bu. Benim meselem onay kutusu içeriği değil. Bizim ilgili yerin işaretli olup olmadığını öğrenmek için onlarca saniye beklemek zorunda kalmamız. Maalesef ekran okuyucular önce metni okuyor ve kontrolün durumunu bize sonra belirtiyor.

Birçok kullanıcının bence erişilebilirlik adına yaşadığı en sinir bozucu sorunlardan birisi de verilen gereksiz bilgilerin kaybettirdiği zaman. Bunun en büyük örneğini Microsoft Teams kullanırken yaşadım. Birinin mesajına verilen tamam yanıtını duymak istiyorsunuz örneğin, önce tüm uzun alıntılanan mesajı dinlemek zorundasınız ve sonra bir zahmet tamamdır yanıtını alıyorsunuz. Hele mesajda birilerinden bahsedilmişse yandınız demektir. Tüm bahsedilen kişileri duyuyor ve sonra öğleyin geliyor musunuz tarzı en basit mesajı duyabiliyorsunuz. Buna Cahilin erişilebilirlik çalışması demek yanlış olmaz bana kalırsa. Çünkü Erişilebilirliği ekranda ne var ne yok okumak sanıp kullanıcıyı çileden çıkarıyor. Gerçek erişilebilirlik bize asıl gereken bilgiyi en kısa sürede alabilmek demektir halbuki.

Neyse yine uzattım konuyu. Hazır yazmaya başlayınca duramıyor çenem ne yaparsınız. Bana bu yazıyı yazdıran asıl konuya geleyim tekrar. Bir onay kutusu veya seçim düğmesinin işaretli olup olmadığını öğrenmek için çekilen çileyi çözmenin hiçbir yolu yok mudur acaba diye düşünürken, JAWS menüleri imdadıma yetişti. JAWS’ın en sevdiğim özelliklerinden birisi sonuna dek kişiselleştirmeye olanak sağlaması. Bu biraz uygulamayı karmaşık hale getirse de benim için vazgeçilmez bir özellik.

Kontrolleri kişiselleştirmekle ilgili ayar JAWS ayar merkezindeki konuşma ve ses düzenleri bölümünde saklı.

Önce JAWS tuşu+6 ile ayar merkezine giriyoruz. Ayarı her yerde Değiştireceksek Ctrl+Shift+d tuşlarına basarak default dosyasını açıyoruz.

Ardından buradaki arama alanına düzeni değiştir yazıyoruz. Bir kez aşağı oka basıp öğeyi buluyor, enter yaparak üzerine geliyoruz. Düğmeyi etkinleştirmek için boşluk çubuğuna basıyoruz.

Gelen alanda Tab ile seçilen düzeni düzenle düğmesini bulup basıyoruz.

Karşımıza çok sekmeli bir iletişim kutusu çıktı. Burada her türlü kontrolü veya kontrol durumunu kendinize göre özelleştirmeniz mümkün. Ctrl Tab yaparak ilgili sekmeler arasında dolaşabilir neler yapabileceğinizi keşfedebilirsiniz. Örneğin belirli bir yazı tipinde, yazı tipi boyutunda, renkte yazılan metinlere geldiğinizde JAWS’ın ses çalmasını, bunları farklı dilde veya seste okumasını sağlamak gibi pek çok şeyi bu iletişim kutusundan yapabilir, bunları yeni bir düzen olarak kaydedebilir ve dilediğiniz zaman Alt+JAWS tuşu+S ile açacağınız düzen listesinden kişiselleştirdiğiniz bu okuma düzenini seçebilirsiniz. Neyse benim aradığım yer Kontrol durumu sekmesi. Buraya gelip oklarla işaretli ve işaretli değil durumlarını buluyorum.  Durumu bulduktan sonra bir kez taba basıyorum ve oklar yardımıyla ses çal öğesini buluyorum.

Şimdi bir kez daha tab yapıp Wave dosyası seç düğmesini bulup basıyorum. Karşıma bir ses listesi çıkacak sesler arasında gezip Alt+Ç ile bunları çalabiliyoruz. Dilersek göz at deyip kendi seslerimizden birisini de ekleyebiliriz. Ben örneğin işaretli durumu için tandem connect, işaretli değil için de Tandem Disconnet seslerini seçtim.

İşimizi bitirdikten sonra önce tamam düğmesine basıyoruz ve sonra da gelen yerde tab ile seçilen düzeni kaydet düğmesine basarak işimizi bitiriyoruz. Dilersek de seçilen düzeni farklı kaydet veya yeni düzen oluştur seçeneklerini de deneyebilirsiniz.

Tebrikler artık tek yapmanız gereken bir onay kutusu veya seçim düğmesine gelip davranışı kontrol etmek. 

Bu anlattığım JAWS’ın onlarca göz önünde olmayan ama çok yararlı olabilecek özelliklerinden biri. Ara ara başka özelliklere de değineceğim.