Excel Kursu Ders 8

                        EĞİTİMİN ADI: MİCROSOFT EXCEL 2016 KULLANIMI

                            EĞİTİMCİ: ENGİN YILMAZ.

                                          Yazan: Candeniz Balkaya

                            DERS: 8.

                        KONU: GRAFİKLERDE YATAY DİKEY BAŞLIKLANDIRMA, GRAFİĞE BAŞLIK EKLEME VE JAWS’TA MONİTÖR HÜCRE AYARLAMA

                        Ders Amaçları ve Elde Edilmesi Beklenen Kazanımlar

              Bu derste, katılımcıların aşağıdaki konularda bilgi kazanması ve uygulama yapabilmesi beklenmektedir:

• Grafiklere yatay başlık ekleyebilme;
• Grafiklere dikey başlık ekleyebilme;
• Grafiklere başlık ekleyebilme;
• Grafiğe eklenen başlıkları değiştirebilme;
• Monitör hücrenin ne olduğunu öğrenme;
• JAWS’ta monitör hücre ayarlayabilme.

Sesli Ders Kaydı ve Ders Dosya Bağlantıları

Bu dersin ses kaydına aşağıdaki bağlantıdan ulaşabilirsiniz.

Microsoft Excel 8. Ders

Derste kullanılacak dosyaların bulunduğu klasöre aşağıdaki bağlantıdan ulaşabilirsiniz:

https://www.sendspace.com/pro/dl/9sky71

                        Özet

1. Bir grafik seçildiğinde menü şeridine grafiğe özgü tasarım ve biçim menüleri de yerleşir. Alt +J ve R tasarım, Alt+J ve D ise grafik biçim menüsüne gitmemizi sağlar.
2. Grafikleri etiketlemek için; “grafik araçları” adı altındaki tasarım menüsünden, “grafiğe öğe ekle” seçeneği kullanılır. Kısayol tuşu sırasıyla Alt+J, R ve A’dır.
3.  Yatay eksenini, yani kategori eksenini etiketlemek için, “grafiğe öğe ekle” dedikten sonra eksen başlıkları alt menüsüne girilir. Kısayol tuşu sırasıyla Alt+J, R, A ve A’dır. Çıkan listede yön tuşlarıyla birincil yatay eksen seçilerek giriş tuşuna basılır. Daha sonra yazı alanını aktif etmek için bir kez enter yapılır, daha önce yazılanı silmek için delete yapılarak istenen yatay eksen başlığı yazılır. İki kere ESC yaparak tekrar grafiğin üzerine dönülür.
4.  Dikey eksenini, yani değer eksenini etiketlemek için; “grafiğe öğe ekle” alanından “eksen başlıkları” seçilerek “birincil dikey eksen” seçilir. Yine aynı şekilde bir kez enter ve delete yapılarak dikey eksen başlığı yazılır, iki kere ESC yapılarak grafiğe dönülür.
5.   Grafiğimizin ne olduğunu ifade eden grafik başlığını eklemek için; yine “grafiğe öğe ekle” bölümünden “grafik başlığı” öğesi seçilir. Kısayol tuşu sırasıyla Alt+J, R, A ve B’dir Burada yok, grafiğin üstü ve ortasında olmak üzere üç seçenek çıkar; son seçeneği ekran okuyucular seslendirmeyebilir. Genelde “grafiğin üstünde” seçilir, bir enter bir delete yapılır, grafik başlığı yazılır ve iki ESC ile tekrar grafiğe dönülür.
6.  Grafiğin herhangi bir başlığını değiştirmek için; grafik araçları biçim menüsünden “grafik alanları” seçeneğine tıklanır; Kısayol tuşu sırasıyla Alt+J, D, ve 2’dır. buradan hangi başlık değiştirilmek isteniyorsa o seçilir, bir enter bir delete yapılarak yeni değer yazılır ve iki kere ESC ile grafiğe dönülür.
7.  Yalnızca JAWS’ın desteklediği “monitör hücre” özelliğini tanımlamak için; hücrenin üzerine gelinir, Insert+Shift+ (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 0) tuşlarından birisi kullanılarak hücre monitör hücre yapılır. Okumak içinse, Alt+shift+1 (ayarlanan numara tuşu) kullanılır. Monitör hücreyi okumak için imleç ayarlanan hücre üzerinde olmamalıdır.

                        Giriş

              Geçen hafta, elimizde olan verileri nasıl grafik haline getirebileceğimizi öğrenmiştik. Ancak bu grafiğin hiçbir yeri etiketli değildi. Dolayısıyla eksenlerin ve grafiğin neyi ifade ettiğini, bizden başka kimse bilmiyordu. Bu hafta bu sorunu nasıl aşabileceğimizi öğreneceğiz.

              Son olarak da bir hücredeki değişimi, o hücreye gitmeden nasıl gözlemleyeceğimizi, yani JAWS’a özgü “monitör hücre” özelliğini öğreneceğiz.

                        Yatay Eksen Başlığı Ekleme

Grafik seçildiğinde, alt şerit menüsüne grafik araçları adı altında yeni bir bölüm eklenir. Alt+J ile bu bölüme ulaşılabilir.

Bu menü biçim ve tasarım olarak ikiye ayrılır. Alt +J ve R tasarım, Alt+J ardından D biçim menüsüne gelir. Biz, grafikle ilgili etiket ekleme işlemlerimizi bu iki menü üzerinden yapacağız. Yatay eksen başlığı eklemek için şu adımları izleyelim:

• Etiket ekleyebilmek için, grafiği seçtikten sonra Alt+J tuşlarına basıp “grafik araçları” bölümüne gelelim.
• Daha sonra R harfine basarak tasarım menüsünü açalım.
• Bu menüde, tab tuşuyla “grafik öğesi ekle” seçeneğinin üzerine gelip boşluk tuşuyla aktif edelim veya kısa yol olarak R’den sonra a harfine basalım.
• Burada, aşağı yukarı oklarla dolaşabileceğimiz bir menü karşımıza geldi. Buradan, “eksen başlıkları” alt menüsünü seçip, ilk olarak “birincil yatay” seçeneğini enter tuşuyla seçelim. Ekran okuyucusu bize doğrudan Birincil yatay dese dahi bizler yukarı aşağı yön tuşlarıyla dolaşıp onun üzerine geldiğimizden mutlaka emin olalım.
• Ekran okuyucu ve imleç, otomatik olarak birincil yatay eksen başlığımızı yazabileceğimiz alana geldi; ancak ekran okuyucular bunu bizlere okumuyor. Burada yazı alanını aktifleştirmek için bir kez enter, kutucukta yazanları silmek için de bir kez delete tuşuna basalım. Şimdi istediğimizi yazabiliriz. “Restoran Erzak Listesi Yedinci Dersten Sonra.xlxs” dosyamızda bu kutucuğa “Temmuz” yazalım. Bu şekilde haftalar, temmuz ayına ait oldu.
• İşlemimiz tamamlandı; ancak hala yazı alanındayız. Bunun için bir kere ESC yapalım ve yazı kutucuğunu kapatalım; daha sonra bir kere daha ESC yapıp grafiğimize dönelim.

Dikey Eksen Başlığı Ekleme

Peki şimdi yatay eksenimizi etiketledikten sonra dikey eksene geçelim. Bunun için de yine aynı adımları izliyoruz. Yani:

• İlk önce grafiğimizi seçelim.
• Daha sonra ister Alt+J tuşlarına basarak, istersek de alta basıp sağ oklarla “grafik araçları” bölümüne gelelim.
• “Grafik Araçları” bölümünde ister r’ye basarak, istersek de bir sağ oka basarak “tasarım” menüsüne gelelim.
• Şimdi ister A’ya basarak, istersek de tab tuşuyla “Grafik öğesi ekle” seçeneğine gelip boşluk tuşuna basalım.
• Çıkan seçenekler arasında aşağı ve yukarı ok tuşlarıyla dolaşarak “eksen başlıkları” öğesini bulalım ve ister sağ ok, istersek de enter yapalım.
• Aşağı yukarı oklarla “birincil dikey eksen” seçeneğini bulup bu seçeneğe tıklayalım.
• Yine yatay eksende olduğu gibi karşımıza yazı kutucuğu olan alan geldi; ancak ekran okuyucumuz bunu okumuyor. Bir kez enter yapıp kutucuğu aktifleştirelim ve delete tuşuyla içerideki yazanları silelim.
• Buraya; dikey eksendeki verilerimiz harcama miktarlarını gösterdiği için, “Harcama miktarı” yazalım
• Son olarak iki kere ESC yapıp grafiğimize dönelim.

Grafikte Başlıkları Değiştirme

Her şey çok güzel bir şekilde ilerledi. Fakat bir hata yaptığımızı fark ettik. Dikey eksen harcanan miktarlardı; ancak biri buna para harcaması olarak bakabilir, biri de gıda harcaması olarak bakabilir. En iyisi bu yanlış anlaşılmayı ortadan kaldıralım ve şu adımları izleyerek de dikey eksen başlığımızı, “Harcanan Gıda Miktarı” olarak değiştirelim:

• Alt+J ile grafik araçları bölümüne gelelim.
• Burada bu sefer D harfine basarak “biçim” menüsüne gelelim ve bir aşağı ok yapalım.
• “Grafik alanları” alanına tıklayalım. Bu 3 maddeyi bir anda yapmak için grafiği seçtikten sonra sırasıyla Alt+J, D ve 2’ye basabiliriz.
• Aşağı oklarla “dikey değer eksen başlık” öğesini bulup enter tuşuna basalım.
• Yine önümüze yazı kutucuğu geldi; bu kutucuğu enter ile aktifleştirelim ve önceden yazılı olanları silmek için delete tuşuna basalım.
• Kutucuğa, “Harcanan Gıda Miktarı” yazdıktan sonra iki kere ESC yapalım.

Grafiğe Başlık Ekleme

              Eksenlerimizi betimledik. Yatay ve dikey eksenlerin neyi anlattığını anladık. Ama grafiğimizin başlığı olmadan, dışarıdan bakan birisi bu grafiğin ne olduğunu nasıl anlayacak? Sormazlar mı sana “Bu grafik kimin temmuzdaki gıda harcama miktarlarını gösteriyor,” diye? İşte o yüzden grafiğimize bir de başlık etiketi ekleyelim. Bunun içinse şu adımları izleyelim:

• Alt+J ile grafik araçlarına gelip, R ile tasarım menüsüne girelim.
• A ile “Grafik öğesi ekle” seçeneğine girelim.
• Burada aşağı okla “Grafik başlığı” seçeneğine tıklayalım.
• Karşımıza yok, grafiğin üstünde ve ortasında (ortasında seçeneğini ekran okuyucular okumuyor) gibi seçenekler çıktı. Biz buradan “Grafiğin üstünde” seçeneğini seçelim.
• Yine yazı kutucuğunu aktifleştirmek için enter, yazıları silmek için delete tuşlarına basalım.
• Kutucuğa “Aylık Harcanan Gıda miktarları” yazıp iki kere ESC tuşuna basalım.

Şimdi dilerseniz son bir kez ESC yapıp grafiğimizin son halini kontrol edelim. İlk önce belgedeki nesneleri sıralamak için Ctrl+Shift+O veya Insert+F7 yaptığımızda, artık ekran okuyucumuz bize “grafik Chart Aylık Harcanan Gıda miktarı G5-M20:” şeklinde anons etti. Tabi hücre koordinatları herkeste değişiklik gösterebilir.

Grafiği seçtikten sonra, şimdi de grafiğimizin nasıl göründüğüne bakalım. JAWS kullanıcıları Ctrl+Insert+C tuşlarına bastıklarında, aşağı doğru inerken “Aylık gıda harcama miktarı” olarak grafiğin başlığını, “temmuz” olarak kategori eksenini ve “Harcanan gıda miktarı” olarak da değer eksenini görüntüleyebilirler.

                        JAWS’ta Monitör Hücre Özelliği

              Daha önce de belirttiğimiz gibi monitör hücre; bir hücredeki veriyi, o hücreye gitmeden kontrol etmemizi sağlıyor. Özellikle girdiğimiz verilere göre değişen bir hücre varsa, her veri girişinde gidip hücreyi kontrol etmek yerine belirli bir tuş kombinasyonuna basarak rahat bir şekilde değişen hücreyi görebiliriz.

              Gelin şimdi bunu, puanlama 2013.xlsx dosyamızda nasıl yapacağımıza bakalım:

• İlk önce, hangi hücreyi izleyeceğimize karar verelim. İlk 11 sütunda grup adı ve sırasıyla ilk on soru yer alıyordu. Dolayısıyla 12. Sütundaki hücreler bizlere grupların sonuçlarını verecektir. Dolayısıyla B12 hücresine gelelim.
• Şimdi insert+shift+1 tuş kombinasyonuna basalım. Duyduğunuz gibi “1 monitör hücresi = b12” şeklinde bir uyarı aldık.
• Aynı işlemi, tek tek C12, D12, E12, F12, G12 ve I12 hücreleri üzerinde Insert veya CapsLock+Shift2, 3, 4, 5, 6, 7 tuşlarına basarak diğer altı grubun toplam sonuçlarına da monitör hücre atayalım.
• Böylece 12 satır dışında hangi hücrede olursak olalım, Alt+shift+1 ile 7 arasında bir tuşa bastığımızda JAWS bize ilgili gurubun aldığı toplam puanı okuyacaktır.

Not: monitör hücreler, klavyede, f tuşlarının altındaki rakam dizisinden 1-0 aralığındaki tuşlarla ayarlanabilir. 10 adet monitör hücre ayarlama imkânımız vardır.

Not: NVDA’da bu özellik yoktur.